KIDEM TAZMİNATI HAKKINDA

KIDEM TAZMİNATI HAKKINDA

İşçi ve işverenleri ilgilendiren kıdem tazminatı nedir? İşçe hangi hallerde kıdem tazminatı hakkına sahip olur? Kıdem tazminat fonu nedir? Bu sorularımıza cevaplayarak sizleri bilgilendirmek isteriz.

İlk olarak kıdem tazminatı hakkında bilgi verelim. Kıdem tazminatı, bir işçinin çalıştığı süre ile orantılı olarak değişen ve çalıştığı süreye göre işten ayrıldığı zaman aldığı işveren tarafınca ödenen bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatı hak edilebilmesi için işçinin çalışmış olduğu işletmede en az bir yıl çalışması gerekmektedir. 1 yıldan sonra çalışma yılı ve aylarına göre kıdem tazminatı değişmektedir. İşçi ile işveren arasında iş sözleşmesi imzalanır. İşçi çalıştı sürede yıpranma payı, işçinin çalışmış olduğu işletmeye sağladığı faydalar ve işten ayrıldıktan sonra iş bulma sürecinde faydası olacağı düşünülerek verilen bir tazminat türüdür. İşçi bir işyerinden kıdem tazminatı alıp alamaması hususunda devlet tarafınca belirlenen bazı kaideler vardır.

Kıdem Tazminatı Hangi Hallerde Hak edilir?

İş kanunu bazı şartlar koyarak kıdem tazminatı alma hakkında şu maddeler başlıkları altında toplamıştır. Şimdi bunları açıklayalım;

1-     4857 sayılı iş kanuna göre işçi olarak çalışmak. Bir işverenin işyerinde veya işyerlerinde işçi olarak yazılı ve sözlü olarak iş sözleşmesi çerçevesinde çalışmış olmak. Fakat iş kanununun 14. Maddesine göre belirlenen meslek gruplarında çalışanları işçi olarak saymamaktadır. Bir işverenin farklı işyerleri ve ünvanları adı altında işletmeleri olabilir. Sonuç olarak işveren aynı kişi olduğu için kıdem tazminatı hakkından yoksun bırakılmaz.

2-     İşçinin bir işverene ait işyerlerinde toplamda en az 1 yıl çalışmış olması lazımdır.1 yıldan az olanlar için kıdem tazminatı hakkı doğmaz. 1 yıl için kıdem tazminat hakkı işçinin almış olduğu aylık brüt ücreti tutarı kadardır.

3-     Haklı fesih hakkı olması gerekmektedir. Bunun birkaç sebepleri vardır. İlk önce belirsiz süreli bir iş sözleşmesine dayanması gerekmektedir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde süre bitiminde işçi kıdem tazminatı talep edemez.

Yukarıda belirtilen maddeler ışığında işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli olan maddeleri şöyle açıklayalım.

·        Sağlık sebebiyle fesih hakkı; tam teşekküllü bir devlet hastanesinden ve üniversite hastanesinden alınacak rapor doğrultusunda çalışmış olduğu işletmenin işin niteliğine bağlı olarak sağlığını kaybetmesi veya tehlikeli hale gelmesinde, bulaşıcı hastalıktan dolayı hastalanmasında fesih hakkı elde eder.

·        İşçi, aylık çalışma ücretini, fazla mesai hakkedişini alamaması veya bunları sürekli gecikmesi durumunda işçi iş akdini fesih ederek kıdem tazminatı hak eder.

·        İşverenin işçi aleyhine suç işlemiş olması kıdem tazminatı hakkını doğurur. Biraz daha açıklayacak olursak, işveren tarafınca hakaret, cinsel taciz, tehdit veya mobbing uygulaması, işçinin aile bireylerine kötü söz söylemesi, iş arkadaşlarından bahsettiğimiz konularda aynı şekilde işçi aleyhine davranması ve bunu işverene söylemesi halinde işveren önlem almadığı takdirde kıdem tazminatı hakkı doğar.

·        Erkek işçi askerlik görevini yerine getirmek için işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı hakkını kazanır.

·        İşçinin iş koşullarında esaslı bir değişikliği maruz kalırsa iş akdini fesih ederek kıdem tazminatı alabilir. İş yerinin mevcut ikametgahına çok uzak bir mesafeye taşınması, mevcut çalıştığı pozisyonun daha altında bir konuma getirilerek çalıştırılması, yaptığı iş haricinde birden fazla iş yükü getirilmesi gibi sebepleri buna örnek olarak gösterebiliriz.

·        İşçinin emeklilik hakkı kazanması halinde kıdem tazminatı hak eder.

·        Kadın işçi evlilik dolayısıyla iş akdini fesih ederek kıdem tazminatı hak eder. Kadın işçi evlendikten sonra 1 yıl içerisinde iş akdini yine fesih edebilir ve kıdem tazminatı hak eder.

·        İşçi bir sendika yöneticisi olduğu takdirde isterse iş akdini askıya alabilir isterse fesih edebilir. Fesih ettiği takdirde kıdem tazminatı hak eder.

·        İşçinin ölmesi halinde kıdem tazminat hakkı varislerine verilir. İş kazası nedeni olup %100 işçi kusurlu olsa bile kıdem tazminatı ödenir.

·        Parça başı işlerde işçiye daha az ücret ödemek kastı ile az iş verilmesi durumunda işçi iş akdini fesih ederek kıdem tazminatını alabilir. Bunun için diğer çalışan işçilerin aldığı parça başı işleri kontrol edilir. Diğer işçilerden daha az iş verildiği ispatlandığı takdirde kıdem tazminatını hak ederek işten ayrılabilir.

Yukarıda bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli haklı sebepleri açıkladık. Bunun yanında işçi normal şartlarda kıdem tazminatı alabilecek iken bazı sebeplerden dolayı bu haktan faydalanamaz.

İşçinin Kıdem Tazminatı Alamama Sebepleri Nelerdir?

İşçi aşağıda da maddeler halinde açıklayacağım sebeplerden dolayı kıdem tazminatı talep edemez. Bunları şöyle sıralayabiliriz;

·       * İş ilişkisi devam ederken hiçbir şekilde işçi işverene karşı sadakatsiz davranamaz. İşçinin sadakat yükümlülüğü, işverenin yaptığı iş ve işyeri ile ilgili menfaatlerin korunması, işvereni zor duruma sokacak hal ve hareketlerden kaçınması gerekmektedir. Sadakatsiz davranması halinde işveren işçini iş akdini haklı olarak fesih edebilir.

·        *İşçi kendi sağlığını zora sokacak veya engelli duruma düşürecek hallerde bulunması halinde, 3 işgünü ard arda işe sebepsiz yere işe gelmemesi veya 1 ayda toplamda sebepsiz olarak 5 iş günü gelmemesi durumunda işveren iş akdini fesih ederek kıdem tazminatı ödemeyebilir.

·        * İşçinin işe girerken işin niteliğine uygun gibi göstererek işe başlayabilir. Fakat bu niteliklere sahip olmadığı işveren tarafınca tespit edilmesi yani işvereni yanıltmak da iş akdinin haklı olarak feshini doğurur. İşçi her zaman kendisi ile ilgili olarak doğru bilgi vermesi gerekmektedir. Yanıltıcı bilgi verildiği takdirde kıdem tazminatı alamadan iş akdi fesih edilir.

·        *İşçinin işverene ve aile bireylerine karşı kötü söz ve davranışlarda bulunması halinde iş akdi fesih edilerek kıdem tazminatı ödenmez.

·        *İşçi çalıştığı işyerinin veya işverenin meslek sırlarını kesinlikle ifşa edemez. İşçi işverene ait sırları öğrense bile saklamak ile yükümlüdür. İşyeri ve işveren ile ilgili olarak sırların ifşa olması durumda işveren haklı olarak iş sözleşmesini fesih edere ve kıdem tazminatı ödemez.

·        *İşçi 7 günü geçen ve ertelenemeyen bir hapis cezası alması durumunda işveren iş akdini fesih ederek kıdem tazminatı ödemeyebilir.

·        *İşçinin iş güvenliğini tehlikeye atması, işyerine ait olsun veya olmasın bir mala, teçhizata zarar vermesi ve bu zararın 1 aylık ücretinden fala olması durumunda işçi kıdem tazminatı alamadan iş akdi fesih edilebilir.

Mümkün olduğunca işçi için kıdem tazminat haklarını doğuran olayları açıkladık, bunun yanında işveren için de kıdem tazminatı ödemeyeceği sebepleri sıraladık. Her iki taraf için önemli olan iş ahlakına bağlı olarak işin yürütülmesi gerekmektedir.