UZAKTAN ÇALIŞMA NEDİR? NASIL UYGULANIR?
Dünya da ve ülkemizde etkili olan Covid – 19 salgınıyla birlikte hayatımıza giren ‘Uzaktan Çalışmayla’ ilgili bilgileri yazarak bu yazımıza başlamak istiyoruz.
Gelişen teknolojiyle birlikte yaygınlaşan uzaktan çalışma hem işveren için hem de çalışan için işleri kolaylaştırmıştır. Duyulan ihtiyaç ve artan taleple birlikte Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayınlanan uzaktan çalışma yönetmeliği ile uzaktan çalışmanın ne şekilde gerçekleştirileceği, usul ve esasları ile işverenlerin uyması gereken kurallar detaylandırılmıştır.
Peki bu uzaktan
çalışma nedir? Pandemi yasaklarıyla artan ve hayatımızda kendine yer bulan
uzaktan çalışma kısaca ‘İş görme borcunun bütününü veya bir kısmını işyerinden
değil başka bir ortamdan gerçekleştirme, işçi, işveren tarafından iş
organizasyonunun gerekleri doğrultusunda işçinin evinde ya da teknolojik
araçların vasıtası ile iş yeri dışında başkaca bir ortamda bu tür çalışma
gerçekleştirebilmesidir, şeklinde açıklanabilir. Uzaktan çalışmaya ilişkin iş
sözleşmesinin yazılı olarak yapılması gerekmektedir.
Uzaktan çalışma
iş sözleşmesiyle ilgili olarak akla gelebilecek sorulara yanıt olması
açısından, ‘Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayınlanan
yönetmeliğe göre uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olması
gerekmektedir. Sözleşme yapılacak işi tanımlamalı, işin ne kadar süre için ve
nerede yapılacağını içermelidir. Yine ücret, ödeme, işin yapılmasında
kullanılan araç ve gereçler ile bunların ne şekilde muhafaza edileceği
hususları gibi genel ve özel hükümler sözleşmede yer almalıdır.’
Uzaktan
çalışmayla ilgili olarak iş sözleşmesinin yanında uzaktan çalışma protokolü adı
altında farklı bir tanımda vardır. Bu tanımı da kısaca, ‘Uzaktan çalışma;
işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme
edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine
getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir’ şeklinde
yazabiliriz.
Uzaktan
çalışmada öne çıkan sorunlardan bazıları ise çalışma ortamının hazırlanması ve
çalışma ekipmanlarının temin edilmesiyle ilgilidir. Buna göre işçi işverenin
işini görmek için evinde veya internet olan başka bir mekanda bir takım
ekipmanlara (Bilgisayar- tablet- lattop- yazıcı vb.) araçlara ihtiyaç
duyabilir. Uzaktan çalışmanın yapılacağı yerle ilgili yeni bir düzenleme
yapılması gerekiyorsa işçi ve işveren kendi aralarında bunu konuşarak
belirlemeli, bu düzenleme için maliyet gerekiyorsa bu masrafları kimin
karşılayacağı iki taraf arasında kararlaştırılmalıdır.
İşçinin işveren
için yaptığı iş üretim gerektiren ve malzeme ve iş araçlarının bilinmesini
gerektiriyorsa, iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadığı sürece bu
ekipmanların işveren tarafından karşılanması esastır. Burada önemli bir husus
işveren tarafından temin edilen ekipmanların veya araçların kullanımı, bakım ve
onarımları, teknik donanımları gibi hususların tamamının işçiye bildirilmesi
gerekir. İki taraf arasında uzaktan çalışmayla ilgili iş sözleşmesi
imzalanırken uzaktan çalışmanın hangi saatler aralığında ve ne kadar süre için
yapıldığını yazılması gerekir. İşçi ve işveren arasında hazırlanan iş
sözleşmesinde çalışma saatleri ilgili mevzuatta yer alan haftalık çalışma
saatlerine uygun olarak düzenlenmelidir. İlgili düzenlemeler ve sınırlara bağlı
kalınarak uzaktan çalışma saatleri değiştirilebilir. İşveren tarafından uzaktan
çalışan işçinin fazla mesai yapması istenecekse bunun yazılı olarak yapılması,
uzaktan çalışan işçinin de bunu kabul etmesi gerekir.
Uzaktan
çalışmayla
Ev konforunda
çalışmanın tadı çıkartılabilir. Hem özgürce planlama yapılır hem de sosyal
hakları olan maaşlı çalışan olmanın avantajları elde edilir. İnternet olan her
yerden ve her bilgisayardan çalışmak mümkündür. Hem çalışan hem de işvereni
maddi olarak rahatlatır. Çalışan işe gitmek için ek bir efor sarf etmediği için
tüm enerjisini işte kullanabilir.
Uzaktan
çalışanlar için iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili önlemlerde alınmalıdır.
İş yerinde işin
yapıldığı esnada bir takım sebeplerden kaynaklanan ve işçinin sağlığına zarar
verilmesini engellemek ve buna sebep olacak koşulları ortadan kaldırmak
amacıyla yapılması gereken işler ve alınması gereken önlemlere iş sağlığı ve güvenliği
denir. İşveren uzaktan çalışma yapılsa bile çalışanın, üretimin ve işletmenin
güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu nedenle mevzuatla belirlenen ve işin
gereklerinden kaynaklanan önlemleri almak zorundadır. Uzaktan çalışma gibi bu
tür çalışmada durumunda da işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin
sorumlulukları sona ermez. Bu amaçla işçiye gerekli eğitimler verilmeli, sağlık
durumu gözetilmeli ve işin yapılması için kullanılan ekipmanlar, araç ve
gereçlere ilişkin gerekli iş güvenliği tedbirleri alınmalıdır. İşçi ile işveren
arasındaki ilişki uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabileceği gibi işçi
çalışmaya devam ettiği sırada da tarafların anlaşmaya varması halinde sözleşme
uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir. İşçi normal çalışma düzeninde
çalışmaya devam ederken şayet uzaktan çalışmaya geçmek isterse bunun için
öncelikle yazılı bir talepte bulunması gerekir. İşin ve işçinin niteliğine göre
işveren bir değerlendirme yapmalı ve talebin yapıldığı tarihten itibaren 30 gün
içerisinde yazılı olarak bu talebe cevap vermelidir. Talep kabul edilecek
olursa sözleşme yapılması gerekir. Uzaktan çalışmayla ilgili olarak çalışma
süresinin tamamında uzaktan çalışan bir sigortalının hafta tatili günleri ve
çalışmayarak geçirdiği ulusal bayram ve genel tatil günleri de uzaktan çalışma
günleri arasında bildirilmeli ve prim ödeme gün sayısı ile uzaktan çalışma gün
sayısı 30 gün olarak sisteme girilmelidir. İşin yürütüldüğü ev kural olarak iş
yeri olarak kabul edilmemesine rağmen eğer işin yapılmasına evden devam
ediliyorsa bu sırada meydana gelen kazalar da iş kazası olarak
nitelendirilebilir.
Bazı iş kolları
hariç
Uzaktan çalışma
sistemi yaygınlaşsa da hayatımızda yer alsa da, her iş kolunda uzaktan çalışma
yapılamaz. Açıklanan ilgili yönetmeliğe göre; tehlikeli kimyasal madde ve
radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu
maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan
çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz. Bunlara örnek vermek
gerekirse, Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma. Tehlikeli
kimyasal madde ve radyoaktif maddelerin işlenmesi veya bunların atıkları ile
çalışılması. Biyolojik etkenlere maruz kalma tehlikesi olan işlemleri içeren
işler ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili kanun hükümlerine göre
hizmet alım suretiyle yürütülen işler, milli güvenlik bakımından stratejik önem
taşıyan proje, birim, tesis ya da hizmetten sorumlu olan veya bu hizmeti alan
kamu kurum veya kuruluşları uzaktan çalışma yapılıp yapılmayacağını kendisi
belirler.
Uzaktan
çalışmanın da avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Öncelikte uzaktan
çalışmanın avantajlarından bahsedelim.
Uzaktan
çalışanlar ofis içinde çalışan elemanlar olmasalar da çalıştıkları firmaların
bir parçası olarak değerlendirilirler. Uzaktan çalışan kişi şirketin elemanıdır
ve tüm yasal haklara sahiptir. Çalışanlar sosyal güvence ve düzenli ödeme gibi
avantajları ev ortamının konforundan ayrılmadan yaşamanın tadını çıkarır.
Uzaktan
çalışmanın dezavantajlarını da yazımıza eklemek istersek.
Uzaktan
çalışmanın birçok avantajının yanı sıra sıkıntılı yönleri de vardır. Uzaktan
çalışma da en önemli sıkıntı iletişim eksikliğidir. Uzaktan çalışmada
çalışanların işverenleriyle - patronuyla anlık şekilde bir araya gelmesi gibi
bir durum yoktur. Bu yüzden iletişim hataları olumsuzluklar ve performans
düşüklüğü ortaya çıkabilir. İstedikleri yerden çalışan insanlar eğer iş
planlamasını doğru şekilde yapamaz ise yüksek performans gösteremeyebilir.
Bağımsız çalışma yeteneğine sahip olmayanlar için ev ortamı oldukça zorlu bir
yapı olarak öne çıkar. Doğru planlanmayan ve etkili şekilde yönetilemeyen iş
süreçleri performans kayıplarına neden olur.
Uzaktan çalışan
kişi, mesai saatlerine uyum sağlayamaz ise hem kendinin hem parçası olduğu
şirketin performansında düşüşe neden olabilir. Bunun yanı sıra uzaktan
çalışırken personelin doğru şekilde değerlendirilmesi ve yönlendirilmesi,
çalışanla birebir temas imkanına sahip olunmadığı için her zaman mümkün
olmayabilir. Bu gibi durumların etkili iletişim ile giderilmesi gerekir.