E-SMM Zorunluluğu
E- SMM’yi kısaca Elektronik serbest meslek makbuzu (e-SMM),
serbest meslek erbaplarının sundukları hizmet karşılığında yaptıkları
tahsilatlar için elektronik ortamda düzenledikleri belgeye verilen addır. Bir
başka deyişle, e-serbest meslek makbuzu, matbu serbest meslek makbuzunun
elektronik ortamda düzenlenmiş halidir. Ya da başka bir tanımla e- SMM, Gelir
İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olacak şekilde
elektronik ortamda oluşturulması, muhafaza edilmesi, ibraz edilmesi ve raporlanması
e-SMMM yani e-Serbest Meslek Makbuzu olarak tabir edilmektedir. e-SMM karşı
tarafın talebiyle dijital ortamda ya da kağıt olarak oluşturulabilir. e-SMM’nin
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından belirlenmiş olan standartlar
çerçevesinde elektronik ortamda oluşturulup saklanması, ibraz edilmesi ve
raporlanması gerekir. Elektronik sertifikayla imzalanması mali mühür onayının
da bulunduğu anlamına gelmektedir.
Yazımızda adı geçen serbest meslek erbabıyla ilgili olarak ta kısa bir bilgi yazmak gerekirse tanımı şu şekilde yapabiliriz.
Serbest meslek erbabı kendi nam ve hesabı için serbest
meslek faaliyetlerini meslek olarak icra eden kişilerdir. Noter, rehber,
veteriner hekim, ressam, artist, menajer, müşavir, avukat, diş hekimi,
danışman, senarist, sağlık memuru gibi çalışanlar serbest meslek erbabı olarak
kabul edilmektedirler. Serbest meslek mensuplarının bir başka işle ya da
görevle uğraşması vasıflarının değişmesini sağlamaz. e-SMM düzenleme
zorunluluğu kapsamında atılması gereken adımlardan biri Vergi Dairesi’nde
serbest meslek mükellefiyeti açılmasıdır. Daha sonra anlaşmalı bir matbaada
serbest meslek makbuzu bastırılması mümkündür. Hizmet gerçekleştikten sonra
makbuz müşteriye verilir ve yapılması gereken işlemler olarak tanımlanabilir.
İlgili kanunlarla belirlenen tarih ve yapılan açıklamalara göre 01.01.2018 tarihinden başlamak üzere isteyen serbest meslek erbapları uygulamaya dahil olabilir ve mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için kağıt ortamda düzenledikleri serbest meslek makbuzunu elektronik ortamda elektronik belge olarak düzenleyebilmektedirler. İlgililerin ve muhataplarının talepleri doğrultusunda kağıt ya da elektronik ortam iletebilmektedirler. Bunun yanı sıra elektronik ortamda muhafaza etmeleri ve Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’na elektronik ortamda raporlamaları gerekir. Yapılan düzenlemelerden sonra serbest meslek erbaplarına 2020 yılıyla birlikte e-SMM zorunluluğu getirilmiş bulunmaktadır. Bu bağlamda e-SMM’ye geçiş için farklı yöntemler söz konusudur.
Yazımızda adı geçen ve devam eden yazımızla ilgili
bölümlerde sıklıkla okuyacağınız Serbest Meslek Makbuzu ile ilgili bilgileri de
bu bölümde işleyelim.
Serbest meslekle uğraşanların mesleki olarak yaptığı
faaliyetlerden aldığı tahsilatlar için düzenlediği evrak Serbest Meslek Makbuzu
olarak adlandırılır. Serbest meslek makbuzunun düzenlenme zorunluluğu olup asıl
nüshası müşteriye teslim edilmelidir. Serbest meslek makbuzunun düzenlenmesi
zorunlu olduğu gibi müşterinin bu makbuzu istemesi ve alması da zorunludur.
Kalan nüsha işletmede muhafaza edilerek arşivlenmelidir. Serbest meslek
makbuzunda; makbuzu verenin adı soyadı, unvanı, iş yeri adresi, vergi kimlik
numarası ya da T.C. Kimlik Numarası, müşteri adı soyadı, unvanı, adresi, para
miktarı, tarih ve imza bulunması zorunlu bilgilerdir.
E-SMM ile ilgili olarak yukarıdaki açıklamaları yazdıktan
sonra, bu uygulamaya yapılması gereken zorunlu geçişle ilgili olarak
Vergiden muaf olmayan serbest meslek erbaplarının
01.02.2020 tarihinden itibaren faaliyete başladıkları ilk üç ayın sonuna kadar
e-SMM’ye geçmesi zorunlu tutulmaktadır. Aynı zamanda serbest meslekle uğraşan
kişilerin serbest meslek makbuzu düzenlemesi zorunluluğu vardır. Kamu
Sertifikasyon Merkezi’nden alınan mali mührün olmadığı durumlarda istenilen
anda başvuru yapılarak temin edilmesi ya da e-imza kullanılıyorsa geçiş işlemi
yapılması mümkündür. e-SMM zorunluluğu Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) üzerinden
çözümlenebilmektedir. Elektronik ortama geçişle, serbest meslek makbuzlarının
elektronik ortama taşınması ve iş yükünün hafifletilmesi amaçlanır.
E-SMM’YE yapılacak geçişle ilgili olarak ta yazımıza devam edelim
e-SMM sisteminin kullanılabilmesi için e-imza ya da mali
mühür sahibi olunması gerekir. Bu aşamanın ardından 3 şekilde e-SMM’den
faydalanılması mümkündür. İlk yöntem GİB üzerinden gerçekleştirilmektedir.
Bunun için siteye giriş yapılır. Daha sonra elektronik arşiv başvuru alanından
elektronik belgeler gönderilir. E-imza ile bu alandan işlem yapılabilir. Diğer
yöntem özel entegratör kullanmak olup bu yöntemi kullanacak kişiler GİB
üzerinden başvuru yaparak GİB onaylı Özel Entegratör Sistemi’nin bilgi işlem
sistemlerine entegre edebilmektedirler. Doğrudan entegrasyon yoluyla geçiş
yapmak isteyenler ise kendi bilgi işlem sistemlerini doğrudan başkalık sistemine
entegre edebilmektedirler. E-belge süreçlerinin tamamlanmasının ve ilgili
alanda belirtilen belgelerin iletilmesinden sonra başvuru tamamlanır. Zorunlu
olan e-SMM sistemine geçiş yapmayan ya da geçiş yapmada geç kalan serbest
meslek erbaplarının Vergi Usul Kanunu gerekçesiyle ceza almaları söz konusu
olabilir.
E-SMM Uygulamasındaki faydaları da yazımızın bu bölümünde işleyelim
e-SMM alıcının isteği doğrultusunda ıslak imzalı kağıt
çıktısı alınarak ya da elektronik ortamda iletilebilir. e-SMM uygulamasına
geçmek için e-imza ya da mali mühür alınmalıdır. Firma kaşesinin elektronik
hali olan mali mühür başvurusu Kamu Sertifikasyon Merkezi’nin web sitesi
üzerinden yapılabilir. TÜBİTAK tarafından üretilen mali mühüre e-fatura
başvurusu için ihtiyaç duyulur. E-imza ise şahıslara verilen elektronik imza
olup Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları’ndan temin edilmesi mümkündür.
e-SMM uygulamasına geçiş veri kaybını önlemesinin yanı sıra baskı, arşivleme,
depolama ve kargolama gibi maliyetlerin ortadan kalkmasını sağlar. Yanlış
kesilen faturaların kolayca iptal edilmesini sağlar. Hatalı işlemlerin, iade ve
red süreçlerinin elektronik olarak yönetilmesine imkan verir. Hatalı işlem
yapma riski minimize edilir. İşlemler hızlı, güvenli ve kolay bir şekilde yapıldığı
gibi zamandan da tasarruf sağlanır. Vergi Usul Kanunu’nun 231. maddesinde;
“Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün
içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş
sayılır.” İbaresi yer alır. Ancak makbuzda tahsilat esası geçerli olduğundan
tahsilat yapıldığı anda makbuzun düzenlenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Zorunluluk haline getirilmiş olmasına rağmen belirtilen süre içinde e-SMM
uygulamasına geçmeyen mükellefler ile e-SMM düzenlemeyen ve almayan mükellefler
için (232′ nci maddenin fıkrasının 1 ila 5 numaralı bentlerinde sayılanlar)
hakkında Kanunu’nda öngörülen hükümlerin uygulanması söz konusu olmaktadır.